Бала құқықтары туралы конвенция - Адамзат баласының туған кезінен 18 жасқа толғанға дейінгі құқықтары мен бостандыктарын бекітетін халыкаралық құқықтық акт. Балалардың құқықтарын қорғау туралы негізгі және рәсімдік ережелер енгізілген. Бұлар: өмір сүруге, есімінін болуына, азаматтыққа және т.б. ие болу құқықтары; аман-сау отбасылық өмір құқығы; сәбидің жеке басының еркін дамуын қамтамасыз ететін құқық; денсаулығын сақтау нығайту құқығы; білім алу мен мәдени даму құқығы; төтенше жағдайларда сәбиді қорғау құқықтар

Қоғам балаларға қатысты түрде қамтамасыз етуі тиіс негізгі принциптер:- Бала мүддесін барынша жақсы қамтамасыз ету;

- Кемсітпеу

- Өмір сүру құқығы;

-Бала көзқарастарына құрметпен қарау;

-Баланы қорғау.оның қоғам өміріне,белсенді түрде қатысуын қамтамасыз ету;

        Құқық –мемлекет тарапынан, болмаса тиісті қаулы, заңмен әрбір адамға берілген ерік, бостандық.

        Конституция –бұл Қазақстан Республикасында тұратын барлық азаматтардың құқықтары мен міндеттері белгіленген құжат.

Конвенция –арнайы бір мәселе жөніндегі мемлекеттердің өзара келісімі.

Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ) –жер бетіндегі халықтардың мүддесін қорғайтын халықаралық ұйым.

Туу туралы куәлік –баланың қашан туғанын анықтайтын негізгі құжат. Мұнда баланың туған күні, айы, жылы жазылады, сондай-ақ ата-анасының аты-жөні, ұлты, туған жері жазылады. Бұл баланың ең бірінші құжаты.

Азамат –жеке тұлға, ол мемлекеттің тұрақты тұрғыны және оның құқығы мен міндетінің иесі.

                     Егер сіз балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың куәсі болсаңыз-үндемеңіз!!! Бұл туралы қорғаншылық және қамқоршылық органдарына немесе полицияға хабарлаңыз. Сіздің жауапкершілігіңіз балалардың өмірін сақтап қалуы мүмкін!!!

Құрастырушылар:

Педагог-психологтар  А. Айтбаева,

И. Тургынбаева.

Қарағанды облысы білім басқармасының

Теміртау қаласының білім бөлімінің

«Әлихан Бөкейхан атындағы гимназиясы»КММ

Теміртау қаласы

Құрметті ата-аналар!

         Осы жадынаманыңақпараты балаларыңызбен дұрыс қарым-қатынас орнатуға көмектеседі деп үміттенемін!

       Балаларға қатысты зорлық-зомбылық-олтек ұрып-соғу, жарақат алу, жыныстық қудалау және ересектердің баланы мүгедек етудің басқа тәсілдері ғана емес. Бұл қорлау, қорқыту, баланың жанынауыртатын немқұрайлылықтың    әртүрлі түрлері.

          Немқұрайлылық ата-ананың баланы қажетті мөлшерде тамақпен, киіммен, ұйқымен, гигиеналық күтіммен қамтамасыз етпеуінен көрінуі мүмкін. Сонымен қатар, немқұрайлылық ата-аналардың құрмет, назар, сүйіспеншілік, жылулық жетіспеушілігінен көрінеді.    

        Балаларға қатысты қатыгездік

          Балаларға қатыгездік (кәмелетке толмаған азаматтар, туғаннан бастап 18 жасқа дейін) жіберетін кез келген жаман қарым-қатынас нысанын қамтиды - ата-аналар (отбасының басқа мүшелері), қамқоршылары, педагогтар, тәрбиешілер, құқық қорғау органдарының өкілдері.

Балаларға қатысты зорлық-зомбылықтыңтөрт негізгі формасы:

Физикалық зорлық-зомбылық – физикалық зақымдануды әдейі жасау.

Жыныстық зорлық-зомбылық -келісіммен (немесе азғындықпен) - ересектермен жыныстық қатынасқа қанағаттану немесе пайда алу мақсатында тарту.

Психикалық(эмоционалды) зорлық-зомбылық - балаға мерзімді, ұзақ немесе тұрақты психикалық әсер ету, тұлғаның дамуын тежейді және патологиялық сипаттамалардың қалыптасуына әкеледі.

          Зорлық-зомбылықтың психикалық түріне мыналар жатады:

- қабылдамау және сынайту,баланы ауызша түрде қорқытып сөйлеу;

- баланың қадір-қасиетін қорлайтын қорлау түрінде айтылған ескертулер;

- баланың әдейі физикалық немесе әлеуметтік оқшаулау;

- өтірік айту және ересектердің уәделерін орындамауы;

- баланың психикалық жарақатын тудыратын бір реттік дөрекі психикалық әсер.

          Баланың қажеттіліктерін елемеу– бұл балаға қарапайым күтімнің болмауы, оның эмоционалды күйі бұзылып, денсаулығына немесе дамуына қауіп төндіреді.

          Баланың қарапайым қажеттіліктерін ескермеуге мыналар жатады: - баланың жасына және қажеттіліктеріне сәйкес тамақтану, киім, баспана, білім, медициналық көмектің болмауы;

- тиісті назар мен қамқорлықтың болмауы, нәтижесінде бала жазатайым оқиғаның құрбаны болуы мүмкін.  

          Зорлық-зомбылықтың кез-келген түрінен аман қалған балалар әлеуметтенуде қиындықтарға тап болады:Балалардың ересектермен қарым-қатынасы бұзылып, құрдастарымен қарым-қатынас жасау дағдылары жоғалады және т. б. өз проблемаларын шешу зорлық-зомбылық құрбандары көбінесе қылмыстық, әлеуметтік емес ортада кездеседі және бұл көбінесе олардың қалыптасуымен байланысты. алкогольге, есірткіге тәуелділік, олар басқа қылмыстық жазаланатын әрекеттерді ұрлап, жасай бастайды. Балаларға қатысты физикалық зорлық-зомбылықтың 100 жағдайының шамамен 1-2-сі зорлық-зомбылық құрбанының өлімімен аяқталады.Физикалық зорлық-зомбылық үнемі болатын отбасында өскен балалар көп жағдайда болашақта балаларына немесе жақындарына зорлық-зомбылық жасайды. Психикалық (эмоционалды) зорлық-зомбылықтың нәтижесінде адам өз өмірін, өз еркімен бақылауды жоғалтады, басқа адамға және баланың өмірі мен денсаулығына қауіпті басқа салдарға ұшырайды. Ол ересектерге деген сенімі мен құрметін жоғалтады. Эмоционалды зорлық-зомбылықтың құрбаны болған бала өзінің жаман және бәріне қабілетсіз екенін біліп өседі. Болашақта ол өзі үйренген мінез-құлық үлгілерін, соның ішінде өз балаларын да қайталайды. Жыныстық зорлық-зомбылықтың нәтижесінде бала мен қоғам үшін бірқатар проблемалар туындайды. Балалар мен жасөспірімдерді зорлау, жыныстық қанау ауыр психикалық жарақаттарға және олардың психикалық тепе-теңдігінің бұзылуына әкеледі. Жыныстық зорлық-зомбылықтың құрбаны болған қыздар көбінесе жезөкшелікпен айналыса бастайды, ұлдарда жыныстық бағдар бұзылуы мүмкін. Кейіннен екеуі де өз отбасын құруда қиындықтарға тап болады, олар балаларына жеткілікті жылу бере алмайды, өйткені олардың эмоционалдық проблемалары шешілмеген. Зорлық-зомбылықтың кез-келген түрі балалар мен жасөспірімдерде оларды тартымсыз және тіпті қоғам үшін қауіпті ететін жеке және мінез-құлық ерекшеліктерін қалыптастырады. Өздерін бақытсыз, қолайсыз сезініп, өмірдің қалыптан тыс жағдайларына бейімделіп, қалыптасқан жағдайдан шығудың жолын табуға тырысып, олар өздері бопсалаушы бола алады. Бұл, атап айтқанда, жыныстық зорлық-зомбылыққа қатысты, мұнда құпияны сақтауға және әдеттегі отбасылық өмірді бұзбауға уәде беру үшін балалар ересек зорлаушылардан ақша, тәттілер, сыйлықтар алады.

   Заңнамалық актілерде баланың құқықтары мен қадір қасиеттерін қорғау: