ҚазақстанРеспубликасында білім беру саласындағы мемлекеттік саясат Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы қаулысымен бекітілген 249 нөмірлі Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес жүзеге асырылады. Бұл тұжырымдама «Білімтуралы»ҚазақстанРеспубликасының заңына, Мемлекет басшысының 2020, 2021, 2022 ж.ж. Қазақстан халқына Жолдауларына және басқа да нормативтік-құқықтық құжаттарға негізделеді.
Қазақстанныңмектепке дейінгі білім беру саласындағы мемлекеттік саясаты әрбір баланың өмірінде табысты бастама ретінде сапалы мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға тең қолжетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған.
МДТЖОберужөніндегі мемлекеттік саясаттың құқықтық негіздері мен негізгі қағидаттары «Білімтуралы» ҚазақстанРеспубликасының Заңында айқындалған, оған сәйкес білім беру жүйесінің бірінші деңгейі меншік нысанына қарамастан отбасында немесе мектепке дейінгі ұйымда бірінші сыныпқа қабылданғанға дейін 1 жылдан бастап жүзеге асырылады.
Әрбаланың бастауыш мектепте оқуға тең бастапқы мүмкіндіктерін құрудың маңызды шарты-ек-ге қол жетімділікті кеңейту. Осы мақсатта орындарды бөлудің ашықтығын қамтамасыз ету үшін «Мектепке дейінгі ұйымдарға жіберу үшін мектеп жасына дейінгі (6 жасқа дейінгі) балаларды кезекке қою» Мемлекеттіккөрсетілетін қызметтер процесі автоматтандырылды. Сонымен қатар, ек-ге арналған мемлекеттік білім беру тапсырысы меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына, түрлеріне қарамастан білім беру ұйымдарында орналастырылады. Ең алдымен, бұл жекеменшік мектепке дейінгі ұйымдарда мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру есебінен жаңа орындардың ашылуы. Мектепке дейінгі ұйымдарда мемлекеттік тапсырысты орналастыруды жоспарлаудың міндетті шарты - аумақтық бірліктердің (аудан, шағын учаске), өңірлік көші-қон ағындарының және туудың демографиялық көрсеткіштерінің болжамы.
Сондай-ақ, ата-аналар әртүрлі себептермен баланы мектепке дейінгі ұйымға (денсаулық жағдайы, отбасылық тәрбиеге артықшылық беру және т.б.) анықтағысы келмейтін факт ескеріледі. Осы мақсатта Қарағанды облысында SabiDamy атты жоба іске қосылды, оны мектепке дейінгі ұйымдарға бармайтын балалардың ата-аналары бағалап үлгерді.
МДТЖО дамытудың басым бағыты қазақ тілінде оқытатын мектепке дейінгі ұйымдар желісін кеңейту болып табылады. Қазіргі уақытта Шахтинск аймағының барлық балабақшаларында қазақ тілінде оқытатын топтар бар. Сонымен қатар, орыс және басқа да оқыту тілдері бар мектепке дейінгі ұйымдарда қазақ тіліне тілдік батыру бағдарламасы қарастырылған. Барлық жас топтарында күні бойы тілдік құзыреттілікті қалыптастыру үшін қазақ тілінде қажетті сөздік қоры қалыптастырылады. Осындай тәсілмен балаларда қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрлеріне деген құрмет тәрбиеленеді, бұл жалпы жас азаматтардың бойында қазақстандық бірегейлікті қалыптастырады.
Барлықмектепке дейінгі ұйымдарда инклюзивті білім беру үшін жағдай жасалған, бұл ҚР Конституциясының барлық азаматтардың сапалы білім алу құқықтарының теңдігі туралы заңына негізделген. Арнайы және инклюзивті білім берудің ұлттық ғылыми-практикалық орталығы педагогтармен бірлесіп ЕББҚ бар балаларға арналған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламаларын, педагогтарға арналған оқу-әдістемелік құралдарды әзірлеу бойынша жұмыс жүргізуде.
2021жылы мазмұнын жаңғыртуды көздейтін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды дамыту моделі қабылданды. Модель ғылыми деректер негізінде балалардың дамуы мен оқуына қойылатын өзгермелі талаптарға сәйкес МДТЖО-ны өзгерту, оның сапасын арттыру үшін қажетті өзгерістердің бағыттарын анықтайды.
Модельсаладағы мәселелерді шешудің кешенді тәсілін қамтиды:
-МДТЖО-ге қолжетімділікті кеңейту арқылы жас кезінен бастап балалар үшін тең бастапқы мүмкіндіктер жасау;
-көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру;
-педагогтердің кәсіби әлеуетін арттыру;
-инфрақұрылымды жақсарту.
Модельдііске асыру шеңберінде мектепке дейінгі ұйымдарда қолайлы қауіпсіз жайлы жағдайлар қамтамасыз етіледі, бағдарламалық мазмұны жаңартылады, тәрбие мен оқыту процесін нормативтік құқықтық қамтамасыз ету жүзеге асырылады. 2022 жылы мектепке дейінгі ұйым түлегінің дағдылары мен құзыреттерін, мектепке дейінгі ұйым педагогіне қойылатын талаптарды қамтитын мемлекеттік жалпыға міндетті стандарт (бұдан әрі – МЖМБС), үлгілік оқу жоспарлары, МДТЖО үлгілік оқу бағдарламасы бекітілді.
Баланыңжайлы және қауіпсіз болуын қамтамасыз ететін инфрақұрылым құру, меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына, түрлеріне қарамастан мектепке дейінгі ұйымдағы балалардың инклюзивтілігін, даралығы мен ерекшеліктерін қолдауды қамтамасыз ететін білім беру кеңістігін құру өзекті болып табылады.
Балалардыңмектепке дейінгі ұйымдарда болу қауіпсіздігіне, меншік нысанына қарамастан дамытушы пәндік-кеңістіктік ортаны жарақтандыруға және абаттандыруға қойылатын талаптар артты, сондай-ақ ауыз сумен, санитариямен және гигиенамен қамтамасыз етуді қоса алғанда, қолайлы жағдайлар жасалды.
Мектепке дейінгі ұйымдар оқушылардың жеке даму ерекшеліктері мен әлеуетті мүмкіндіктеріне сәйкес оқыту әдістемелері мен технологияларын, білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық нысандарын, әдістерін, әдістерін пайдаланады. Кедергісіз даму ортасы, баланың даралығы мен субъективтілігін қолдауға, өмірлік қажетті физикалық, әлеуметтік, эмоционалдық, коммуникативтік, танымдық дағдыларды дамытуға бағытталған трансформацияланатын ойын және тақырыптық аймақтар құрылады.
Біліктіжәне дәлелді кадрларсыз білім беру жүйесін дамыту мүмкін емес. 2019 жылы қабылданған «Педагог мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы педагогтер үшін қолайлы жағдайлар жасау және олардың кәсіби өсуін ынталандыру жөніндегі жүйелі шаралар кешенін іске асыруға мүмкіндік береді.
2020жылдан бастап мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беру педагогтерінің еңбекақысы екі есе өсті, көптеген педагогтар біліктілік санатына байланысты лауазымдық жалақысының 30-50% мөлшерінде қосымша ақы алады.
Мамандықтыңбеделі артып, еңбек жағдайлары жақсарып, педагогтардың құқықтары мен мүмкіндіктері кеңейтілді. Мектепке дейінгі ұйымдар педагогтерінің есептілігі 2022 жылғы 1 қыркүйектен бастап үш құжатқа дейін төмендетілді. Білім беру сапасын қамтамасыз ету жөніндегі аумақтық департаменттер жанынан педагогикалық этика және педагогтардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша кеңестер құрылды. Педагог мәртебесін арттыру және олардың еңбегін материалдық ынталандыру мақсатында жыл сайын «Үздік педагог» республикалық конкурсы өткізіледі. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруді қоспағанда, білім берудің барлық деңгейлеріндегі педагогтердің біліктілік деңгейіне, құзыретіне, мазмұнына, сапасына және еңбек жағдайларына қойылатын талаптарды айқындайтын «Педагог» кәсіби стандарты бекітілді.
Мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшылары мен педагогтерін қызметке тағайындау, қызметтен босату қағидаларына сәйкес бірінші басшыларды және педагогтарды жұмысқа орналастыру конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Қазақстанның білім беру жүйесін дамыту үдерістері педагогтердің үздіксіз кәсіби дамуын басым бағытқа айналдырады, ол педагогтердің өздеріне қойылатын қиындықтар мен қажеттіліктер бойынша курстық даярлыққа енгізілуі тиіс. Мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім берудің білім беру бағдарламаларын іске асыру кезінде оның сапасын бағалау маңызды компонент болып табылады. МДТЖОсапасының басты критерийі ата-аналардың көрсетілетін қызметтердің сапасына қанағаттануы болып табылады.
Жүргізілгензерттеулер Қазақстан Республикасындағы білім беру саласындағы Мемлекеттіксаясаттың барлық шаралары мектепке дейінгі білім ретінде және педагог мамандығының беделін арттыруда оң нәтиже көрсеткенін дәлелдейді.
С.В. Житенева, «Снегурочка»бөбекжайы» КМҚК-нің тәрбиешісі
